شیرین در خسرو و شیرین نظامی(مقاله)
شیرین در خسرو و شیرین نظامی24ص.doc
چكيده : شخصيت شيرين در منظومه خسرو و شيرين نظامي محور اين داستان محسوب است، اما به طور كلي هاله‌اي از ابهام اين شخصيت را فرا گرفته است و وي شخصيت واحدي ندارد. اين مقاله با بررسي الگو و پيش‌نمونه شخصيت شيرين، بر آن است كه كليت شخصيت شيرين، برآمده از سه شخصيت مجزاست:
ـ آفاق، همسر نظامي
ـ شخصيت حكيمانه نظامي
ـ پيش نمونه طبقاتي
اين نتيجه با بررسي سير شخصيت شيرين در كليت جريان داستان تحليل و ثابت شده است.
پيش‌نمونه شيرين
پرفروغ ترين چهره داستان خسرو و شيرين ، بي ترديد «شيرين» است. نظامي در يك سير صعودي و متعالي، شخصيت شيرين را چنان پرداخت مي كند كه بعد از او هر شاعري تحت تأثير و عاجز از هر گونه آفرينش مشابهي بوده است. «قهرمان واقعي سرتاسر منظومه و نقطه مركزي آن، بي گمان خسرو نيست، ] بلكه [ شيرين است» و شخصيت شعف‌انگيز شيرين پرداختي كامل و عالي دارد و تأثير آن بر كل داستان غيرقابل انكار است. عوامل چندي در صورتگري پيش‌نمونه شيرين دخيل‌اند كه در اينجا بدانها مي‌پردازيم.
يك. آفاق، همسر نظامي
درباره آفاق، شواهد تاريخي مي‌گويند: «حاكم دربند كنيزي براي او (نظامي) فرستاد، اين كنيز جوان كه از طايفه قبچاق بود، آفاق نام داشت. نظامي او را به همسري برگزيد. او را دوست داشت، ولي نتوانست مدت زيادي با او زندگي كند.» مرگ همسر محبوب او سبب شكست و دل رنجوري‌اش شد و از آنجا كه «آفاق به كلبه فقيرانه نظامي سعادتي راستين آورد، مهر و عشق نظامي به آفاق چنان شكوهمند و پرمعنا بود و زندگي مشتركشان چنان سعادتبار بود كه شاعر پس از مرگ آفاق، مدت زمان درازي در حسرت خوشبختي از دست‌رفته خود مي‌سوخت».
با توجه به سال مرگ آفاق (576 ق) و مدت تأليف خسرو و شيرين يعني از سال 571 تا 587 ق، بي‌ترديد از دست دادن آفاق در اين مدت ذهن و انديشه نظامي را به‌شدت تحت تأثير قرار مي‌دهد و مناسب ترين جاي عقده گشايي و اندوه تنهايي اين سوز و حسرت دروني، منظومه خسرو و شيرين است.
نظامي كه شيرين را به لحاظ جوانب ...
پیام بگذارید